BIJLMERRAMP
RECONSTRUCTIE
VRAGEN
ENQUÊTECOMMISSIE
BEVOEGDHEDEN
VOORZITTER
EERDERE ENQUÊTES
ONDERZOEK
VRACHT
OPVANG
SPEURNEUZEN
OOGGETUIGE
ONDERZOEKEN
LINKS
Een lading die steeds zwaarder werd
Joost Oranje
Pas jaren na de ramp kreeg de overheidserieuze interesse in de vrachtdocumentatie van het vliegtuig. De vrachtvan vlucht LY 1862 is een van de belangrijkste aandachtspunten van deenquêtecommissie.
De tijd schreed voort. En toen kwamen de feiten.
Het toestel bleek vele honderden onderdelen voor defensiematerieel tehebben vervoerd. De vrachtbrieven van ruim eenderde van de lading blekennooit te zijn onderzocht. Er rouleerden verschillende dossiers metdocumenten. Er kwam een vrachtbrief boven water met daarop de stof DMMP,bestemd voor een Israelisch instituut dat zich bezighoudt met chemischeoorlogsvoering. Een speciale commissie onder leiding van staatsraad R.Hoekstra constateerde vorig jaar dat diverse overheidsdiensten,,inconsistent'' hadden gehandeld bij het verzamelen van deladingpapieren. En tot op de dag van vandaag is van 20 ton vracht nogsteeds niet de gedetailleerde samenstelling bekend.
Voor de parlementaire enquêtecommissie zijn de gebeurtenissen rondom delading van het El Al-toestel een dankbare beerput om in te roeren.Vaststaat dat niemand van de autoriteiten op de avond van het ongeluk,of kort daarna, de tegenwoordigheid van geest heeft gehad om de balansop te maken van de totale vrachtdocumentatie van de rampvlucht. Hettoestel was vanuit New York op weg naar Tel Aviv en maakte eentussenstop op Schiphol. Aan boord was dus vracht vanuit de VerenigdeStaten en vracht die in Amsterdam was ingeladen. Vlak na de ramp zijn deoperationele papieren en de 'moedervrachtbrieven' (Master Airway Bills)van de lading uit Amsterdam in handen van de overheid gekomen. Maar deMaster Airway Bills van de vracht uit New York (ruim 42 ton) zijn nooitopgevraagd. Ook de meer gedetailleerde vrachtbrieven (House AirwayBills) van beide trajecten zijn in eerste instantie nooit gevorderd. Datgebeurde pas jaren later, toen langzaam maar zeker duidelijk werd dat dehele papierwinkel van vlucht LY 1862 niet compleet was.
De officiele reden daarvoor is altijd geweest dat de lading van hettoestel niet relevant was voor de oorzaak van de ramp. Een opmerkelijkeconclusie, want zolang niet duidelijk is wat het toestel preciesvervoerde, kan nooit worden uitgesloten dat de vracht misschien welinvloed heeft gehad op het ongeluk. Misschien was er wel geheime ladingaan boord waarvan de piloten op de hoogte waren. Hebben zij dat wellichtmeegewogen bij hun beslissing om per se op de ongunstigeBuitenveldertbaan te willen landen? Is daar contact over geweest met TelAviv? Allemaal open vragen, zeker omdat de co*ckpit Voice Recorder, diede gesprekken in de co*ckpit opneemt, om onverklaarbare redenen nooit isteruggevonden.
In ieder geval is er nooit interesse geweest om gedetailleerd uit tezoeken wat de Boeing precies vervoerde. Ook toen er aanhoudendegezondheidsklachten kwamen en er steeds meer argwaan ontstond over deadministratie van de vrachtbrieven, bleef het lange tijd stil. MinisterJorritsma (destijds Verkeer en Waterstaat) verzekerde in 1996 de TweedeKamer nog dat het onderzoek naar de ladingpapieren ,,vanuit de relevanteinvalshoeken goed en volledig'' was uitgevoerd. Toen er echter steedsweer nieuwe gegevens boven water kwamen, werd het kabinet gedwongen,onder druk van parlement en publieke opinie, de commissie-Hoekstraonderzoek te laten doen naar de 'informatiestroom van deluchtvrachtdocumentatie'.
Het rapport van deze commissie, dat in juli 1998 werd gepubliceerd, werdde opmaat naar de parlementaire enquête. Niet alleen bleek eenbelangrijk deel van de vracht nog steeds onbekend, Hoekstra schetste ookeen onthutsend beeld van langs elkaar heen werkende rijksdiensten. Meestinteressant uit het onderzoek was het feit dat ook deze commissie nietheeft kunnen blootleggen hoe het inzamelen van de wel aanwezigevrachtbrieven precies is verlopen. Verklaringen daarover van eenbetrokken politieman en een El Al-personeelslid staan lijnrechttegenover elkaar. Dat kan voor de commissie nog interessante verhorenonder ede gaan opleveren.
De afgelopen jaren is de kwestie rondom de vrachtbrieven van deramp-Boeing bijna verworden tot een klucht. Iedere keer opnieuw kwamener documenten in de openbaarheid die de overheid niet in haar bezitbleek te hebben. Daarnaast bleek een van de advocaten van deslachtoffers, B. van der Goen, een heel ander pakket met vrachtbrievente hebben gekregen van El Al dan minister Jorritsma uiteindelijk naar deTweede Kamer stuurde. Hoewel de minister de zaak in eerste instantieafdeed als ,,enkele kopieerfoutjes'', bleek er bij nadere bestuderingveel meer aan de hand te zijn. Niet alleen is er geen sprake van eenuniform pakket Master Airway Bills, ook de House Airway Billsverschillen. Verder is een aantal documenten onleesbaar, komen sommigepapieren dubbel voor en verschillen de gewichten op de manifesten met deMaster Airway Bills. Het sluit allemaal aan op verklaringen van DuitseEl Al-werknemers op het vliegveld Keulen/Bonn, die in 1997 beweerden datde Israelische maatschappij er een dubbele boekhouding op nahield. Ookde Nederlandse El Al-employe Plettenberg, destijds de verantwoordelijkeoperations manager van vlucht LY 1862, zegt enkele maanden na de rampdubbele vrachtbrieven te hebben aangetroffen in de boekhouding van ElAl.
Dit alles neemt niet weg dat nooit met zekerheid zal kunnen wordenvastgesteld wat het toestel precies aan boord had. Niemand kan nogbeoordelen hoe betrouwbaar de papieren zijn die nu eventueel wel bovenwater zullen komen. Bovendien heeft El Al, in een brief van 3 juni 1998,laten weten dat over een bepaalde zending ,,wegensstaatsveiligheidsredenen'' geen informatie kan worden verstrekt.
De zaak van de ladingpapieren ligt gevoelig, omdat de Israelischeluchtvaartmaatschappij een van de grootste 'vrachtcarriers' op Schipholis. Amsterdam is voor El Al een cruciale doorvoerhaven van en naar deVerenigde Staten. Haar positie is omgeven met stevigeveiligheidsmaatregelen en de nodige geheimzinnigheid.
Het is de vraag of de enquêtecommissie ook op dit aspect uitgebreid zalingaan. Het ligt meer voor de hand dat de hele gang van zaken rondom devrachtbrieven nog eens zal worden gereconstrueerd, waarna de conclusiesvan de commissie-Hoekstra ongetwijfeld zullen worden aangescherpt. Zodatin de toekomst, mocht er weer een dergelijk vliegtuig neerstorten, opz'n minst de hele vrachtdocumentatie wordt opgevraagd. Dat lijkt eenopen deur, maar na de Bijlmerramp zal het waarschijnlijk een van demeest wijze lessen blijken.
NRCWebpagina's
21 JANUARI 1999
